مبانی فیزیکی طرح
مقدمه
یکی ازاصول مهم واساسی درطراحی معماری شناخت وتجزیه وتحلیل ابعادمختلف طرح هاوعملکردهاست که مبانی اصلی طراحی ،نوع عملکردها،ارتباطات محیطی واجزای طرح رامشخص می کندکه خودچارچوب وپایه ای برای برنامه ریزی فیزیکی وآغازکارکالبدی ومعماری است . هدف اصلی این مطالعات این است که طراح رادرجهت یابی ورسیدن به نتیجه مطلوب که برخوردصحیح ومنطقی بانیازهای طرح است یاری دهدوراه حل های گوناگون وانعطاف پذیری را برای وی ایجادکند.
ساختارآموزشی وتوزیع جمعیت دانشجویی
ساختارآموزشی وتوزیع جمعیت دانشجویی دانشکده درجدول زیرآمده است :
مقطع تحصیلی رشته پذیرش سالانه جمعیت دانشجویی
کارشناسی معماری 60 240
کارشناسی ارشد معماری 20 40
کارشناسی شهرسازی 45 180
کارشناسی ارشد مرمت آثارتاریخی 20 40
کارشناسی ارشد طراحی شهری 20 40
کارشناسی ارشد منظر 20 40
کارشناسی ارشد مرمت ابنیه تاریخی 20 40
کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری 20 40
مجموع 8 225 660
حوزه بندی فعالیت های دانشکده معماری وشهرسازی
اولین گام برای طرح مجموعه آموزشی حوزه بندی عملکردهای آن می باشد.برای این منظورنیازبه برنامه کامل دروس آموزشی وجمعیت دانشجویی نیازاست،اطلاعات جمع آوری شده دراین زمینه اساس محاسبات سطوح ودسترسی های عملکردهای تشکیل دهنده مجموعه آموزشی می باشد.
الف) حوزه آموزشی
ب) حوزه کمک آموزشی وپژوهشی
ج) حوزه اداری
د) حوزه خدماتی ورفاهی
الف) حوزه آموزشی
این حوزه شامل کلاسهای آموزش نظری ،آموزش عملی شامل :
کارگاه های آموزشی ،سالن سمعی وبصری وبخش مدیریت گروه آموزشی می باشدکه مدیریت آموزشی شامل اتاق کاراساتیدنیزمی باشد.این بخش بیشترین سطح دانشکده رابه خوداختصاص می دهدودرارتباط مستقیم باحوزه اداری وکمک آموزشی است.
ب) حوزه کمک آموزشی وپژوهشی
این حوزه شامل فضاهایی است که درارتباط باحوزه کمک آموزشی وپژوهشی عمل می کنند.کتابخانه ،سالن اجتماعات وفعالیت های فوق برنامه ازفضاهای اصلی آن هستند.این حوزه بنابه وسعتی که برای آن درنظرگرفته می شودمی تواند با سایردانشکده هایامراجعین نیزعملکردداشته باشد.عملکردهای این حوزه بایددرفواصل مناسب قرارگیرند.
ج) حوزه اداری
دریک دانشکده این حوزه شامل رئیس دانشکده ،دفاتراداری ،بخش تدارکات ،مالی وکارگزینی ،بایگانی هاودبیرخانه و… می باشدکه عهده داراموردانشکده است.
د) حوزه خدماتی ورفاهی
این حوزه درارتباط بافضای آموزشی واداری قرارمی گیردوشامل فضاهایی چون نمازخانه ،بوفه ،واحدکپی و…می باشد.همچنین فضاهای تأسیسات مکانیکی والکتریکی نیززیرمجموعه ای ازاین حوزه هستند.
کادراداری وخدماتی موردنیاز
بطورکلی تشکیلات اداری برای مؤسسه فوق ازیک سازمان اداری مرکزی وگروه های آموزشی معماری ،شهرسازی ومرمت تشکیل یافته است.سازمان مرکزی شامل حوزه ریاست ،اداره خدمات آموزشی ودانشجویی ،اداره خدمات عمومی وکتابخانه می باشد.برای تعیین کادراداری سازمان مرکزی وهریک ازگروه هاکادرخدماتی موردنیازکل دانشکده ازساختارتشکیلاتی مؤسسات مشابه استفاده شده وباشناخت پست هاومشاغل مختلف تعدادهریک مطابق نیازطرح بدست آمده است.باتوجه به مطالب بالاتعدادکادراداری خدماتی طرح 81نفربدست آمده که دارای مسئولیت های زیر می باشند.
البته ذکراین نکته ضروری است که دربرنامه دوم توسعه اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی کشوردرقسمت برآوردهیئت علمی سال 1377 نسبت استادبه دانشجوبطورمتوسط یک سیزدهم ودرتفکیک رشته های مختلف برای گروه علوم انسانی ،اجتماعی وهنر،یک بیستم وبرای گروه فنی ومهندسی یک پانزدهم درنظرگرفته شده است .برای رشته معماری چون درمحاسبات آماری وبرنامه ریزی درگروه فنی ومهندسی است دربرآورداعضای هیئت علمی نسبت یک پانزدهم وبرای سایررشته های هنری نسبت یک بیستم اعمال می شود.
3-6) سازمان مرکزی دانشکده:
الف) حوزه ریاست :
1- رئیس دانشکده
2-مسئول دفتروپذیرش
3-معاون اداری مالی
4-معاون امورآموزشی ودانشجویی
5-کارشناس ومسئول امورانتشارات
6-کارشناس امورمالی
7-حسابدار
ب) اداره خدمات آموزشی ودانشجویی :
1- رئیس اداره
2- منشی
3-کارشناس خدمات آموزشی
4- کارشناس خدمات دانشجویی
5- کمک کارشناس خدمات آموزشی
6- مسئول اموردفتری وبایگانی
7- متصدی اموردفتری وبایگانی
8- ماشیننویس
9- بایگان
ج) کتابخانه:
1- سرپرست کتابخانه
2- اموردفتری وماشین نویسی
3- معاون خدمات فنی
4- متصدی سفارش ودریافت
5- متصدی فهرست نویسی وصفحه بندی
6- کتابداربخش مرجع
7- کتابدارسالن قرائت عمومی
8- متصدی سالن مجلات
9- متصدی سالن اسنادومدارک (پروژه های دیپلم)
10- مسئول تکثیر
اداره خدمات عمومی:
1- رئیس اداره
5- مسئول حسابداری
2- مسئول اموال
3- مسئول اموردفتری
وبایگانی
4- متصدی اموردفتری
وبایگانی
د) اداره خدمات عمومی :
6- حسابدار
7- کارپرداز
8- انباردار
9- بایگان
10- ماشین نویس
11- تکنسین برق وتأسیسات
12- مسئول امورعمومی وگارگاه ها
13- مسئول فروش انتشارات ولوازم
14- مسئول چاپ
15- متصدی چاپ
16- مسئول امورفوق برنامه
17- متصدی اموردفتری
18- متصدی امورتبلیغاتی
19- متصدی واحدکپی
20- راننده
21- نگهبان
22- سرایدارکل مجموعه
23- متصدی خدمات عمومی(15نفر)
و) آموزش :
1- مسئول گروه
2- منشی
3- ماشین نویس وبایگان
4- مسئول ومتصدی امورآموزشی
5- متصدی آرشیوپروژه
به این ترتیب درمجموع 99نفرکادراداری وخدماتی برای اداره سازمان مرکزی وهریک ازگروه هامورد نیازاست که ازاین تعداد66نفرجزءکادراداری و 33 نفرجزء کادرخدماتی محسوب می شوند.
3-8)تفکیک وتوزیع فضاهادرطبقات
برای تعیین محل استقرارفضاهای گوناگون عوامل مختلفی ازجمله وزن بارپیش بینی شده درفضا،تراکم، نوع وتعدادمراجعه کننده ،مدت زمان استفاده ازفضاوغیره درنظرگرفته می شودکه بطورکلی آنهارامی توان بصورت زیردسته بندی کرد:
الف) کلیه فضاهایی که دارای تراکم زیاد بوده ومورداستفاده همگان قرارگرفته واستفاده ازآنهاکوتاه مدت می باشدمانندمراکزعمومی ،سالن های کنفرانس،تالارنمایشات ومراکزفعالیت های دانشجویی درطبقات پایین قرار می گیرد. سطوح اصلی رفت وآمدافقی نیزدراین حوزه قرارمی گیرد.
ب) کلیه مراکزکه دارای تراکم متوسط بوده ومورداستفاده همگان قرارگرفته واستفاده ازآن میان مدت می باشدمانندکلاس های دروس معمولی درطبقات میانی قرارمی گیرد.
ج) کلیه تسهیلاتی که دارای تراکم متوسط بوده لیکن زآنها استفاده بخصوص به عمل آمده واستفاده ازآن هابلندمدت می باشدمانندفاترهیئت علمی ،ضاهای مخصوص تحقیق درطبقات بالاقرارمی گیرد.
3-9) استانداردهای فضاهای آموزشی
باتوجه به هدف دانشکده معماری که آموزش نظری وعملی علوم وفنون موردنیازاین حرفه می باشدفضاهای لازم رامی توان ارزیابی وملاکی برای طراحی آنهابدست آورد،که این فضاهارامی توان به صورت زیرطبقه بندی کرد:
1- فضاهای آموزش نظری
2- فضاهای آموزش عملی معماری-کارگاه ها
3- فضاهای مدددهنده برای تحقیق وتجربه
شامل :کتابخانه ،مرکزتحقیقات ،لابراتوارعکاسی، کارگاه های نجاری ،مصالح ساختمانی ،ماکت سازی، سایت کامپیوتر
4- فضاهای مدددهنده جنبی
سالن اجتماعات ،سالن قضاوت ،نمایشگاه
5- فضاهای اداری
ریاست دانشکده وریاست گروه های آموزشی،آموزش ،دبیرخانه ،اموردانشجویی
6- فضاهای ارتباطی
راهرو،پلکان ،مسیرهای سرپوشیده
7- تأسیسات
موتورخانه برای سیستم گرم کننده واتاق های هواسازبرای سیستم های سردکننده
8- فضاهای جنبی
9- تعاونی دانشجویان ،فتوکپی
3-10 ) بررسی جزء فضاها
3-10-1) مشخصات فضاهای آموزشی
فضاهای آموزشی شامل کلاس ها،اتاق سمینار،سالن های نقشه کشی ،سمعی بصری،سالن کنفرانس وکارگاه می باشد.
- کلاس های تئوری ،اتاق سمینار،کلاس های نقشه کشی وطراحی
کلاس های موردنیازدانشکده هاومؤسسات آموزش عالی شرایط تقریبامشابهی دارندباستثنای کلاس های سمیناری که ظرفیت آن هابیش از60 نفرمی باشند و احتیاج به مشخصات فیزیکی ووسایل وتجهیزات خاصی دارند.پیشنهادشده است که ظرفیت کلاس هابرای سطوح مختلف آموزشی براساس جدول زیرتعیین گردد.
سطوح آموزشی ظرفیت کلاس
عمومی 40-55 نفر
تخصصی 30-40 نفر
لیسانس به بالا 20-30نفر
درطراحی کلاس های عمومی واتاق های سمینارمشخصات فیزیکی زیربایددرنظرگرفته شوند.
- میزوصندلی هابصورت یکپارچه باشند.
- فاصله صندلی هاپشت تاپشت cm90ویافاصله مرکزتامرکز cm 60
- عرض ردیف کمتر از7صندلی :عرض کل راهروی داخل کلاس m 1.8
- عرض ردیف بیش از7صندلی :عرض کل راهروی داخل کلاس m 2.4
- اگربیش از50صندلی درکلاس وجودداردبایددردومی نیزوجودداشته باشد.
- درمواردی که بیش از7 صندلی درعرض وتعداددرها2عددباشد، 0.9 مترعرض اضافی درانتهای کلاس بایدوجودداشته باشدودرغیراینصورت فاصله صندلی عقبی بادیواربیش از0.6 مترباشد.
- کف کلاس بعدازردیف هشتم بایدشیب دار بوده وارتفاع آن برای دیدمناسب باشد .
- میزان نوردرکلاس هابایدباابعادومساحت آن متناسب بوده ومصالح سقف ودیوارها وکف طوری انتخاب شودکه ازنظرانعکاس نورویاصوت مشکلی پیش نیاید.
- تناسب ابعادکلاس درس باتوجه به استانداردهای مختلف برای حداکثرنسبت طول وعرض کلاس از3/1:1 تا7/1:1 متغیراست ولی نسبتی که اکثرا دررعایت آن بعنوان حداکثرتوافق دارند4/1:1 است.
- حداقل ارتفاع دربیشترموارد3مترونسبت حجم فضایی سرانه برای سالن های کوچک 2.5 مترمکعب وبرای سالن های بزرگ 4.5 مترمکعب تعیین شده است .
سرانه ها
سطح سرانه درکشورهای اروپایی برای کلاس ها متفاوت است بدین معنی که درآلمان فدرال0.8- 0.9 مترمربع برای هرشاگردودرانگلستان حداقل 0.93 مترمربع وحداکثر1.6 مترمربع می باشد.
سرانه کلاس هادرایران براساس ظرفیت های متفاوت دانشجوو نیز بررسی نسبت های طول وعرض کلاس مشخص می شود.
نام فضا سرانه خالصm2 سرانه ناخالص m2
کلاس درس معمولی 30 نفر 5/1 1/2
کلاس درس معمولی 35 نفر 4/1 69/1
کلاس درس معمولی 45 نفر 3/1 28/1
کلاس درس معمولی 60 2/1 86/1
کلاس درس معمولی 90 نفر 1/1 45/1
کلاس بزرگ سمینار 1 4/1
